Yakın İlişkilerde Yaşanılan Psikolojik Manipülasyon (Gaslighting)

Yakın İlişkilerde Yaşanılan Psikolojik Manipülasyon (Gaslighting)

    Çeşitli stratejiler ile karşısındakini aldatıcı, yetersizlik hissi yaratan ve psikolojik taciz boyutunda rahatsızlık veren bir tür psikolojik etki türü olarak açıklanabilmektedir. Bir diğerini etki altına almaya çalışma, bilinçli bir şekilde karşı tarafı yönlendirme ve isteği dışında davranmaya zorlama olarak ifade edilebilmektedir. Karşısındaki kişinin zaaflarını bilerek bilişsel düzeyde doğrudan ya da dolaylı bir şekilde saldırıya geçmesidir. Psikolojik manipülasyon ile birey karşısındakini kendi zekası ve iradesi ile, kendi duygu ve mantığını kullanamaz hale getirmektedir. Özellikle yakın ilişkilerde yer alan psikolojik istismarın içerisinde gizli kalan ve çoğu zaman sonrada fark edilen veya fark edilemeyen bir düzeydedir psikolojik manipülasyon. Bireyin karşı tarafa uyguladığı psikolojik manipülasyon belirtileri arasında duygu sömürüsü yapma, eleştirme, aşağılama, eksik hissettirme, duygusal bağlılık yaratma, suçluluk duygusu oluşturma, mağdur rolünü oynama ve benzeri tutumlarla kendini göstermektedir.

    Manipülasyon, duygusal istismarla birlikte seyrini göstermektedir. Günlük yaşam içerisinde birey aile, iş, yakın ilişkiler, arkadaşlık ilişkileri ve benzeri pek çok ilişki boyutunda manipülasyona uğramaktadır. Manipülasyonu uygulanan birey, karşısındakinin gerçeklik algısını değiştirmek, kendi fikirlerini kabul ettirmek, ikna etmek, kendi doğruları doğrultusunda hareket etmesini sağlamak, himayesi altına almaya çalışmak gibi davranımları sergilemektedir. Manipülasyona uğrayan birey kendini çaresiz, yalnız, aşağılanmış, benlik algısında düşüş, özerk olamama, suçlu hissetme gibi olumsuz duygu durumlar içerisinde kalmaktadır.

    Yakın ilişkilerde psikolojik manipülasyon, partnerin, diğer partnere sürekli olarak aşağılama, değersizleştirme, ilişkinin ana kilidinin kendisi olduğunu, partnerinin ise kendisi olmadan bir hiç olduğunu ima etmesi ve bunu her fırsatta partnerine empoze etmeye çalışması, yanında gibi görünüp partnerini kendine bağımlı hale getirmesi, ekonomik olarak bağımsızlaşmasını, özerk bir birey olmasını, üretken olmasını, başarı elde etmesini ve dahası pek çok durumu destekliyor gibi görünüp içten içe manipülasyon ile engellemeye çalışması, partnerine yalan söylemesi, inkar etme davranışı, hatanın sürekli partnerinde olduğuna partnerini ikna etmesi, bu ilişkinin yapı taşının kendisi olduğuna partnerini inandırması gibi durumlar ilişkide bir partnerin diğer partnere yaptığı psikolojik manipülasyonu anlatmaktadır. Ne yazık ki bir girdap haline gelen bu manipülasyondan kurtulmak, manipülasyona uğrayan partner için oldukça zordur. Bunun nedeni, manipülasyon uygulayan partnerin, manipüle edilen partnerin gerçeklik algısını yitirmesine neden olacak şekilde uyguladığı psikolojik baskı ile açıklanabilmektedir.

            İlişkilerde ağırlıklı olarak kadın partnerlerin, erkek partnerler tarafından uğradığı psikolojik manipülasyon bireyin özerk olma ve öz benliğini yitirmesine neden olmaktadır. Yapılan çalışmalarda psikolojik manipülasyona uğrayan partnerlerde baş etme becerileri arasında duygusal iştaha bağlı yeme davranışının bulunduğu görülmektedir. Zamanla kendini değersizleştiren, özgüven eksikliği yaşamaya başlayan, dış görünümünde oluşan kilo artışına bağlı görünümü ve benzeri sonuçlar ile partnerine bağımlı hale gelen birey çaresizlik duygusu yaşayabilmektedir.

            İlişkide uygulanan psikolojik manipülasyonda, manipülatörün (Manipülasyonu uygulayan kişi) özellikleri arasında narsistik yapılanma, benmerkezcilik, antisosyal kişilik yapılanması ve benzeri özellikler yer almaktadır. Bireyin amacı, kendi dışındakini önemsiz ve değersiz olduğuna ikna etme, akıl sağlığının yerinde olmadığına, psikolojik olarak sorun yaşadığına, iyi görünmediğine, tedavi olması gerektiğine ikna etmeye çalışmaktır diyebiliriz.

            Ağırlıklı olarak bazı ilişki içeriklerinde partnerlerden birinin ilişkide yıprandığını, benliğini kaybettiğini, iyi hissetmediğini ama partneri olmadan da yapamayacağını, kendini bir hiç gibi hissettiğini, haklı olduğunu bilse de suçun kendinde olduğunu düşünmesi gibi davranışları görürüz psikolojik manipülasyona maruz kalan partnerde.

            Psikolojik manipülasyon ile baş etmenin öncelikli yolu uğranılan manipülasyonun farkına varabilmektedir. Birey yaşadığı bu manipüle sürecini fark edebilir ve hangi durumlarda manipülasyona uğradığını anlayabilirse, manipülasyondan kurtulmanın yollarını da bulabilecektir. Bu noktada psikolojik destek almak süreci sağlıklı bir şekilde ilerletme açısından oldukça büyük önem taşımaktadır. Süreç içerisinde manipülatör ile araya mesafe konulması, manipülasyona uğrayan bireyin kendi alanını yaratarak, kendine iyi gelecek faaliyetlerde bulunması da süreçte yol kat edilmesine olanak sağlayacaktır.