Travma sonrası stress bozukluğu NEWSPDR

Travma sonrası stress bozukluğu

Bir kişi aşırı korku ve çaresizliğe maruz kalmışsa, kendisi ve yakınları ağır yaralanmışsa, ani kayıp yaşamışsa, doğal afetlerden ağır hasar almışsa, savaş, saldırganlık, şiddete maruz kalmışsa, yaşanan olay psikolojik travma olarak değerlendirilebilir.

Bu tür travmatik olaylardan sonra gelişen çeşitli semptomlar uzun süre devam ederse birçok psikolojik ve fizyolojik bozukluklara ve nihayetinde travma sonrası stres bozukluğuna yol açabilir.

Aynı travmatik olaylara maruz kalan kişilerde farklı belirtiler olabilir. Her insan benzersiz olduğundan ve stres tepkileri, travmaya karşı psikolojik dayanıklılık çeşitlilik gösterebilir. Bu nedenle gözlemlediklerimiz önemlidir, ancak yeterli değildir. Benzer tanı kriterlerine sahip birçok psikolojik rahatsızlık mevcut. Bunları ayırt edebilmek için olaydan önceki ve sonraki anamnez, semptomların süresi ve paralel olarak gözlenen fizyolojik ve psikolojik rahatsızlıklar tam olarak araştırılmalıdır. TSSB teşhisi konulurken bu faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır.

Travma sonrası stres bozukluğu öncesi dönemi ele alırsak, kişi travmatik kabul edilen bir olaya maruz kaldıktan sonraki 2-3 gün içinde akut stres reaksiyonları görülür. Daha sonra 3 gün ile 1 ay arasında akut stres bozukluğuna, 1 aydan fazla sürede ise travma sonrası stres bozukluğuna dönüşür.

DSM-5'e dayalı tanı kriterlerinden birkaç başlıkta bahsedelim:

1. Ciddi bir travma olması gerekir: a) ölüm tehdidi veya ölüm, ciddi yaralanma, cinsel istismar; b) Kişi olayı doğrudan (medya aracılığıyla değil, gerçek) görmüş veya bir olayda bulunmuş ve olayı duymuş olmalıdır. Boşanma veya ciddi hastalık sonrası ölümlerin stresli olması beklense de yaygın görüldüğünden ciddi travma olarak kabul edilmez.

2. Kişi travma anını çeşitli mekanizmalar aracılığıyla tekrar tekrar yaşar: tekrarlayan "flashback" epizodları, kabuslar, halüsinasyonlar ve illüzyonlar, kaygı duyguları ve travmanın fizyolojik semptomlarının hatırlatıcıları.

3. Kişi (bilerek ya da bilmeyerek) travmanın anımsatıcı faktörlerinden kaçınmak için stres yaratan olay ile travma arasına duygusal bir mesafe koymaya çalışır. Bu hatırlatıcılar içsel (duygular, düşünceler) veya dışsal (kişiler, yerler, etkinlikler) olabilir.

4. Kişi travma ile ilgili olumsuz duygu ve düşünceler yaşar (iki veya daha fazla).

5. Kişi, travmatik olayla ilişkili, oldukça rahatsız edici ve tepkisel belirtilerden en az ikisini deneyimlemelidir. Uyku bozuklukları, aşırı baş dönmesi reaksiyonları, saldırganlık, konsantrasyon güçlüğü vb. gibi belirtiler.

Tüm semptomlarda olduğu gibi, uzman bu semptomların olaydan önce gözlenip gözlemlenmediğini değerlendirmelidir.

Aysel Aliyeva

Bakü Devlet Üniversitesi SABAH grupları Psikoloji bölümü lisans mezunuyum. Eğitim yıllarımda Psixologiya Elmi-Tədqiqat İnstitutu (Psychological Scientific-Research Institute)-da II gönüllü grupu üyesi olarak, sonrasında Pazarlama ve Halkla ilişkiler departmanında çalıştım. İş deneyimlerim boyunca alanımla ilgili bir çok yerel ve uluslararası eğitim ve seminerlere katıldım. Yetişkin değerlendirme testleri, BDT, Şema terapi, Kısa süreli Çözüm odaklı terapi, Pozitif Psikoterapi, Çift terapisi, Psikoterapi teknikleri gibi temel terapi eğitimlerini tamamladım. Hala alanımla ilgili gelişime yardımcı olacak eğitimlere devam ediyorum.