TEVEKKÜL PSİKOLOJİSİ NEWSPDR

TEVEKKÜL PSİKOLOJİSİ

TEVEKKÜL PSİKOLOJİSİ

“Ve onu hesaba katmadığı bir yerden
rızıklandırır. Kim de Allah’a tevekkül ederse, O, ona yeter. Elbette Allah,
kendi emrini yerine getirip gerçekleştirendir. Allah, her şey için bir ölçü
kılmıştır (et-Talak Suresi, 65/3)”

İnsan zamana, eşyaya ve olana hükmetmek arzusunu taşırken bir yandan da acziyetinin ve zayıflığının farkındadır. Bunun sonucunda nedeni belirsiz korkulara düşer, iç çelişkiler yaşar. Korku ve ümit dengesi sarsılır. Bu halden sıyrılmak ve belirsiz olanı netleştirmeyi istemekle insan, aslında bir destek arayışındadır. Bu da karşımıza ‘’tevekkülü’’ çıkaracaktır. İnsandaki acziyet, sonsuz bir kuvvete teslim olurken, kaygılar da sükûnete bırakır yerini.

Allah’a güvenme, kadere razı olma anlamlarına gelen tevekkül; insanın elinden gelen çabayı gösterdikten ve tedbirini aldıktan sonra işi Allah’a havale etmek demektir. İnançlı insanlar hayatla mücadele ederken, manevi bir güç olan tevekküle sıkça başvurur.

Tevekkül, Kur’an-ı Kerim’de birçok defa müminlerden beklenen bir tavır olarak karşımıza çıkmaktadır. İman, Allah’ın kâinat üzerindeki hükümdarlığını, otoritesini ve işleyen düzende mutlak hâkimin onun olduğunu kabullenilmesini de gerektirir. Nitekim Gazali’ye göre tevekkülün aslı imandır. Olmuş olan her ne ise Allah’ın takdiri ile olduğuna iman etmek ve buna rıza göstermektir. Tevekkülde yalnızca insanın gücü ve yeteneği değil Allah’ın takdiri de işe katılmaktadır.

Yapılan araştırmalarda tevekkülün psikolojik sağlamlığı artırdığı, başarısızlıklara dayanma gücü verdiği, çökkün ruh halinden (depresyon) koruduğu görülmüştür. Buradan da tevekkül konusunun sadece dini değil psikolojik ve sosyolojik boyutlarına da atıfta bulunulduğu görülmüştür.

Yaşları 40-69 arasında 25 kadın ve 25 erkek üzerinde yapılan bir saha çalışmasında yaşadıkları olay sonucunda tevekkül eden kişilerin duygu, düşünce ve davranışlarının neler olduğu araştırılmıştır. Verdikleri tepkilerin sıklığına göre sırasıyla: Anlamlandırma, ümit etme, azmetme, dua etme, Allah’ın yaratma gücünü düşünme, sabretme, cesaret, ahiret düşüncesi, Allah’ın varlığını hissetmek, güvenmek, kontrol alanını kabullenme, kader açıklaması, sığınmak, sakinlik, azmettiğini düşünme ve huzurdur.

Tevekkül yönelimin sonuçlarında ortaya çıkan temalar sıklığına göre sırasıyla rahatlama, psikolojik dayanıklılık, huzur, kabullenme-razı olma, öfke kontrolü, pozitif kişilerarası iletişim, sabır, iyimserlik, sakinlik, teslimiyet, çok boyutlu bakış açısı, bencillik ve hırstan koruma, çevreye tevekkül telkini ve benlik saygısını artırmadır.

Yetişkinlerin tevekkül anlayışını psiko-sosyal açıdan ele alan deneysel bir çalışmada ise 169 kişinin sonuçları incelendiğinde tevekkül anlayışına sahip olan kimselerin aynı zamanda başarı güdüsünün de yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.

Modernitenin bilim görüşünde insanın her şeyi başarabileceği, her sorunu çözebileceği anlayışı yatmaktadır. Fakat hayat içerisinde bu imkânsız görüşü doğrulayamayan insan, elbette ki ruhsal çökkünlüğe düşmekte ve bocalamaktadır. Tevekkül ise insanın sınırlı bir kontrol alanı olduğunu kişiye hatırlatarak onun kendinden üstün bir güce dayanmasına ve böylelikle kaygısının azalmasına yardımcı olmaktadır.

İnsan zorluklarla karşılaştığında psikolojik bütünlüğü kaybolabilir, kontrol duygusunu yitirmiş hissedebilir ve sonuç olarak duygusal bir sarsıntı yaşayabilir. Tevekkül ise Allah ile güvenli bir bağ kurdurur ve kişinin zihin dünyasında bir sığınak oluşturmasına yardım eder. Fakat tevekkül bilincinde eksiklik olması durumunda; insanın duygusal dayanıklılığı, kararlılığı, sebat gücü ve mutluluk düzeyi azalmaktadır.

KAYNAKÇA

Altay, K. Yetişkinlerde Tevekkül Anlayışına Psiko-sosyal Yaklaşım. (Yüksek Lisans Tezi) Sakarya Üniversitesi, 2014, 102.

Baloğlu, M. Karataş, K.(2019). Tevekkülün Psikolojik Yansımaları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 19(1).

Hökelekli, H. Şahin, M. (2019). TEVEKKÜL PSİKOLOJİSİ: NEDENLERİ, SÜRECİ VE SONUÇLARI HAKKINDA NİTEL BİR ARAŞTIRMA. Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi. 12(2).

Melike Yavuzay

16.11.1999 Kandıra Kocaeli'de doğdum. Uludağ Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümünden 2021 yılında mezun oldum. Oyun Terapisi ve Bilişsel Davranışçı Terapi uygulayıcısıyım. Psikoloji alanında yazı ve makalelerim bulunmaktadır.