Ödipal Karmaşa

Ödipal Karmaşa

ÖDİPAL KARMAŞA

Yaşam belirtisinin kökeninde duygulanma vardır, duygulanmanın da temeli aşktır.

                                                                                                                      Sigmund Freud.

Bir yandan anneye hayran bakan ve onun kahramanı olmak isteyen erkek çocuklar, diğer yandan her babanın prensesi, biriciği olma arzusu içinde kız çocuklar. Peki ama nereden gelmekte bu hayranlık; bu 'her erkeğin ilk aşkı annesi; her kızın ilk aşkı babasıdır’ lafı? Gerçekten de eskilerin lafı ile gelin kaynana toprağından mı olur?

İnsan yaradılışı gereği haz arayışı içerisindedir ve bu haz her bir evrede farklı kaynaklara yönelir. Sigmund Freud, birçok kuramcı tarafından eleştirilse de bunu Psikoseksüel Kişilik Kuramında ortaya koymaktadır. Her bireyde haz arayışında olan İd doğuştan getirilir ve bireylerin ilkel benlikleridir. Haz arar; Ölüm-Tanatos ve Eros-Libido. Sonradan kazanılan kişiliğin ahlak, vicdan ve kural boyutu olan Süperego ve bu iki yapı arasında denge kurmaya çalışan arabulucu Ego ile birey bir bütündür.

 0-1,5 yaş Oral Dönemde İdin haz bölgesi ağız ve çevresidir. Bebek anneyi emerek beslenir ve bundan haz alır. Aynı zamanla bebek ve anne arasındaki temel güven burada meydana gelir. Bebeğin memeden kesilmesi oldukça kritik bir süreçtir. Eğer bebek anne sütünü az veya çok alırsa fiksasyon/saplantı meydana gelir. Kişinin sigara içmesi, tırnak yemesi, hakaret etmesi, parmak emmesi v.b. Sağlıkla atlatılırsa, çevresine güven duyan, kendilik duyguları yetişmiş bireyler olur.

1,5-3 yaş Anal Dönemde İdin haz bölgesi anüs ve çevresidir. Çocuk bu evrede dışkı kontrolü sağlamayı öğrenir ve dışkı tutmak, bırakmaktan keyif alır. Tuvalet eğitimi başlar. Eğer katı bir tuvalet eğitiminden geçerse bireyde, cimri, aşırı titiz, koleksiyoncu v.b olan Anal Tutucu Kişilik ; rahat bir tuvalet eğitiminden geçerse de savruk, rahat v.b.  Anal Tutucu Olmayan Kişilik örüntüsü gerçekleşir.

Dönemin Kritik Evresi olan 3-6 yaş Fallik Dönem’de ise İdin haz bölgesi üreme organları ve genital bölgesindedir. Bu  dönemde çocuk cinsel organının farkına varır ve cinselliğe merak duyar; cinsel organlar uyarılır ;  cinsiyet farkları anlaşılır ve cinsel kimlik kazanılır. “Bu neden kız, bu neden erkek”, soruları sıklıkla sorulur. Anne ve baba hayranlıkları , onlar gibi olup davranışların içselleşme süreçleri olan Ödipal Karmaşa bu dönemde ortaya çıkar.

Oedipus Kompleksi

Erkek çocuğun yaşam kaynağı olan aşkı ilk tattığı evrede Oedipus Kompleksi ortaya çıkar. Çocuk cinsel kimlik kazanması,  kendisinde ben erkeğim imgesi ile ilk olarak anneyi görür. Anne onun daha önceki dönemlerdeki haz kaynağıdır da. Ancak karşısında bir rakip vardır. Baba faktörü onun için ciddi bir rakibe dönüşür. Anneye sahiptir ve aradaki engeldir. Ondan güçlüdür. Anneye karşı hissettiği duygulardaki engeli kaldırmak için otoriteyi simgeleyen babaya karşı olumsuz duygular devreye girer. Baba ölürse problem çözülecektir. Ancak babanın ölmesi bir yandan da babaya duyulan ihtiyaç, sevgiyle birlikte çocukta ikilik ortaya çıkacaktır. Babayı bu şekilde alt edemeyeceğini düşünen çocuk ancak onun kadar güçlü olursa anneye ulaşabilir. Bundandır sürekli babayla güreşme, onu yenme arzusu, penisinin boyutunun ne zaman o kadar büyük olacağını merak etmesi ve baba kadar uzun olmayı istemesi. Baba taklit edilerek, onun ayakkabılarını ve onun kıyafetleri giyerek anneye “ben buradayım” mesajını veren çocuk anneden istediği cevabı alamadığı zaman kendisini babası ile özdeşim kurarak dönem atlatılmaya başlar. Otorite figürü baba hem güç simgesidir hem de onun gibi olma hayali kurulan bir hayranlık merkezidir. Anne her zamanki gibi hazzın kaynağıdır ve annesini düşünmenin sonucu Süperego varlığını gösterir ve çocukta babası tarafından cezalandırılacağı korkusu ortaya çıkar; İğdiş Edilme / Kastrasyon . Çocuğun tüm odak noktası olan penisin kesilip kendisinin cezalandırılacağını düşünür. Bundan dolayı bu yaş aralığında yapılan sünnet, çocuklarda kastrasyon korkusunu tetikleyebilir. Ego devreye girerek durumu dengelemeye çalışır. Babaya duyulan sevgi ön plana çıkar ve ona karşı olası bir korku bir objeye yönlendirilebilir. Karanlıktan korkma, örümcekten korkma v.b.

Elektra Kompleksi

Cinsel kimliğini fark eden  kız çocuk kendini annesi ile aynı cinsiyetten olduğunu anlamasıyla onun gibi olmaya çalışır. Kendinin bir penisi olmaması ve İdin ortaya koyduğu ihtiyaç ile babaya yönelir. Babaya duyulan hayranlık artar ve  anneye duyulan kıskançlıkla anneden uzaklaşma başlar. Anne bir rakibe dönüşür. Babanın onu fark etmesi için anne gibi giyinme, onun makyaj malzemelerinin kullanılması, kıyafetlerin denenmesi başlar. Baba ile arasındaki engel annedir. Engelin ortadan kalkması için anneyi öldürmeyi düşünür ancak kız çocuklarda ikilik daha derin yaşanır. Oral ve anal evredeki haz kaynağı annesidir. Bir yandan babaya ulaşma bir yandan anneyi ortadan kaldırma düşüncesi ile çocukta anksiyete oluşabilir. Annenin ondan sevgisini keseceği korkusu ortaya çıkar. Çocuk bu durumdan kurtulmak için anne ile özdeşim kurar.

Peki kompleks nasıl ortadan kalkar?

Bu dönemlerde ebeveyn arasındaki sevgi bağını gören çocuk, anne/babanın kendine eş olamayacağını anlar ve vazgeçiş başlar. Anne ve baba tarafından kendilerine yönelen sevgiyi hissetmeleri; sosyalleşmeleri, karşı cinsle iletişim kurmaları ve oyun oynamaları; kendilerine özerklik tanınması ve cinsel kimliğin değersizleştirilmemesi çok önemlidir. Özellikle çocuklara açıklama yaparken isim takma veya yanlış isimlendirme yerine gerçek anlamları olan penis, vajina, göğüs kelimelerinin kullanılması gerekir. Tüm bunlar sonucunda kompleks ortadan kalkar.

Kaynak: https://www.cised.org.tr