KITTY GENOVESE OLAYI NEWSPDR

KITTY GENOVESE OLAYI

KITTY GENOVESE OLAYI

Özellikle kadına şiddet, taciz, tecavüz ve cinayet haberlerini sıklıkla okuduğumuz ya da denk geldiğimiz şu günlerde her birimiz sesimizi sosyal medyadan yeterince duyurmaya çalışıyoruz. Haberlerini okuduğumuzda/denk geldiğimizde bazen dayanamıyor ve okumayı yarıda bırakıyoruz. Ancak karşımıza böyle bir durum çıktığında aynı hassasiyetle davranıyor mu yoksa seyirci kalmayı mı tercih ediyoruz? Ya da neden sessiz kalıyoruz?

Sosyal Psikoloji literatürüne ‘Seyirci Etkisi’ olgusunu yer ettiren Kitty Genovese cinayeti ile soruların cevabına doğru gitmek en doğrusu olacak.

13 Mart 1964 New York’un Queens Bölgesi, Kew Gardens’i, saat gece 3. 28 yaşındaki genç kadın arabasını park etmiş evine doğru giderken, onu park halindeki arabasında olan Winston Moseley fark eder. Onu tecavüz amaçlı takip edip evine 30 m kala bıçakla tehdit eder . Kitty yardım çığlıkları atar ve saldırgan onu bıçaklayarak kaçar. Ancak etraftan ses çıkmadığını görünce 10 dakika sonra tekrar gelir. Sürünerek evine doğru gitmeye çalışan genç kadın tekrar bağırır, yardım ister. Bu bağırmayla birlikte sokaktaki birkaç evden ışıklar yanar. Bundan korkan saldırgan tekrar kaçar ve kimsenin yardım etmeyişinden cesaret alarak genç Kitty’i evinin önünde tekrar bıçaklayarak öldürür. New York gibi bir şehirde kimsenin müdahale etmemesinden dolayı kaçmayı başarsa da kısa süre sonra yakalanır.

Olaydan birkaç gün sonra, Times’ın Pulitzer ödüllü yazarı A.M. Rosendal, kentim emniyet müdür ile yemek yerken Kitty Genovese cinayetini müdürden işitir. Polis raporlarına göre genç kadının ölümünden 20 dakika sonra, sokakta cinayeti gören bir kişi polis karakolunu aramış ve aramanın 2 dakika sonrasından polis, olay yerine gelmiştir.

Polislerin yaptığı incelemeler ve görüşmeler sonrasında olayı 38 kişinin gördüğü öğrenilir. New York Times haberine göre, tanıklara neden olaya müdahale etmedikleri sorulduğunda onlardan gelen cevaplar şu şekildeydi:

“Bunu bir sevgili kavgası düşündüm.”

“Yorgundum!”

“Açıkçası korktuk!”

Kitty Genovese ilk yardım çığlığı attığı ve saldırganın kaçması arasında 35 dakika geçer. Peki ama böyle bir durumda insanlar neden yardım etmemiştir?

Sosyal Psikolojide bu vaka, Seyirci Etkisi (bystander effect) ya da Kitty Genovese Olayı ile açıklar.

İlki tanık olan kişi yardım etme kararını sadece olay kurbanından gelen ipuçlarına göre değil diğer tanıkların davranışlarından da etkilenir. Kendince olayı, acil olmadığını ya da acilse bile müdahale edilmemesi gerektiği; zaten yapılacak bir şeyin de olmadığı şeklinde değerlendirme yapar. Bu durum bilgi sağlayıcı etkidir.

İkinci olarak bireyde diğer insanlar tarafından yargılanacağı kaygısıdır. Kimsenin yardım etmediği durumda kendisi ederse olumsuz değerlendirileceği, gülünç duruma düşeceği ya da takdir görmeyeceği kaygısı ile müdahalede bulunmaz. Bu da değerlendirilme kaygısıdır.

Son olarak da sorumluluğun yayılması etkisi, vardır. Birey tek başına iken yardım etme davranışında kendini tam anlamıyla sorumlu hisseder ancak olaya başka tanıklar da varsa tek sorumluluğun kendinde olmadığı ve herkesin yardım edebileceği düşüncesi ile etkisiz kalır.

Olaylara tanık olanların neden olduğunu Sosyal Psikolojiye göre açıkladık. Peki ama saldırgan nasıl oldu da kısa sürelerde bu kadar tanığa rağmen olay mahalline geri dönüp davranışı aynı ısrarla yapmaya böyle cesaretli oldu?

Katil Winston Moseley, yakalandıktan sonra dedektife verdiği ifadede aslında durumu özetler nitelikte : Hiçbir şey yapmayacaklarını biliyordum, insanlar bir şey yapmaz!

Kısacası bir şey yapılmayacak olmasından emin olduğu için kaçtığı halde geri döndü…

Kaynakça:

https://en.wikipedia.org/wiki/Murder_of_Kitty_Genovese

Civelek, M. (2018). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Konu Kitabı (Cilt 1.) Ankara: Kariyer Yayınevi