EMPATİ YORGUNLUĞU

EMPATİ YORGUNLUĞU

'Empati yorgunluğunu düşündüğümüzde aklımıza genelde doktorlar, hemşireler ve  sosyal hizmet görevlileri gibi yardım etmekle ilgili meslek çalışanları gelir. Ama hasta bir ebeveyne, çocuğa veya arkadaşa bakmak gibi hepimiz zaman zaman yardımcı ve koruyucu rollere bürünürüz. Değer verdiğimiz insanlara karşı destekleyici olmak, el üstünde tutmak önemli rollerimiz arasındadır. Ama bunun endişe verici bir yönü de var. Birilerinin ihtiyacı olduğunda yanında olmak istiyoruz ancak kendimizi kaybetmek istemiyoruz.'

Jamil Zaki

Stanford Social Neuroscience Lab

Empati Yorgunluğu

            Çevrenizde yardım isteyen herkese koşan, elinizden gelen tüm yardımı esirgemeden sunan birisiniz. Bu durumdan keyif alıyor içtenlikle yapıyorsunuz. En büyük yaşam amacınızı hayatınızdaki herkesi memnun etmek olarak tanımlıyorsunuz. Fakat bir zaman sonra bu davranışlar sizde yeni bir duygu oluşturmaya başlıyor. Bu duygulardan biri tahammülsüzlüktür. Peki çokça anlayışlı, hoşgörülü biri olarak tanınır iken hayatınızın bir döneminde aniden kimi zaman çevrenize, ailenize hatta kendinize karşı tahammülsüz olduğunuz zamanlar oldu mu?

Evet ; işte bunun adı EMPATİ YORGUNLUĞU

Şimdi biraz akademik perspektiften bakalım gelin. Tam olarak nedir bu empati yorgunluğu ?

          Literatürde empati yorgunluğu ; hastalarla uzun süreli, devamlı ve yoğun etkileşim, kendi bilgi ve becerilerini kullanma ve strese maruz kalma sonucu ortaya çıkan ve merhamet rahatsızlığı hafifletilmediğinde meydana gelen merhamet stresinden gelişen, ilerleyici ve kümülatif sürecin nihai sonucu  şeklinde açıklanır. Yine başka bir tanımda ise travmatik olaylardan acı çeken bireylere yardım etme ya da yardım etme arzusundan doğan ikincil  travmatik stres tepkisi şeklinde açıklanır. Empati yorgunluğu en çok psikiyatristler ve sosyal çalışmacılarda olmak üzere diğer ruh sağlığı çalışanları ve sağlık hizmeti profesyonelleri gibi insanların acı anlarına tanıklık eden meslek gruplarında görülür. Yanı sıra yukarıda bahsedildiği gibi çevresi tarafından anlayışlı, hoşgörülü insanlarda da benzer şekilde belirtiler verebilir. Yapılan araştırmalar ruh sağlığı meslek gruplarında çalışan bireylerin  çalışma yıllarının arttıkça empati yorgunluklarının arttığını göstermektedir. Kadınlarda ve son bir yılda olumsuz bir yaşam olayı deneyimleyenlerde empati yorgunluğunun daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

           Teknik bağlamdan sıyrıldığımız zaman empati yorgunluğu çevresindekileri anlamaya çalışan, onların duygularını hissetmeye, düşüncelerinin nedenlerini anlamaya gayret gösteren kişinin artık bu durumdan yorulması, kendisine ve çevresine yetersiz kalması durumudur. Herkes için gösterdiği tolerans artık kendi benliğine zarar vermeye başladığı anda empati yorgunluğunun kucağında bulur kendini. Yani bir nevi kendine ait olmayan yükleri taşımaya başlar.  Zamanla karşınızdaki insan sizden her davranışı, her düşüncesi, her duygusu için empati bekler hale gelmiştir. Bu durumda karşınızdaki insanın onaylamadığınız, kabul etmediğiniz düşüncelerine karşı empatik davranmaya çalışmak sizin için zorlayıcı gelebilir ve kendinizle içsel çatışmalar yaşayabilirsiniz.

            Üstelik karşınızdaki kişi manipülatif bir zorba ise empati yorgunluğunuzu bir üst  boyuta taşıyabilir. Sizi önceden daha anlayışlı, daha hoşgörülü ve ilgili olarak değerlendirirken yorgunluğunuzu umursamaz zamanla aksi özellikler ile eşleştirebilir. Bu ikilemi sürekli yaşamak benlik bütünlüğünüze zarar verir, depresyon,kaygı bozuklukları gibi psikolojik rahatsızlıklar yaşamanıza neden olabilir.

Peki Nasıl Geçecek Bu Yorgunluk ?

           Çalışma ortamımızda, ailemizde veya arkadaşlık ilişkilerimizde duygusal olarak talep edici ilişkiler içinde olmak bizi sık sık tükenmişlik eşiğine getirebilir. Tükenmişlik, duygusal olarak talep edici durumlarla uzun süreli meşgul olmanın yol açtığı fiziksel, duygusal ve ruhsal yorgunluk durumudur. Tükenmişliğin uzun sürmesi durumunda ise empatik olarak yorgun hissetmeye başlarsınız. Empatik ilgi ve duygu bulaşması farkını iyi bir şekilde ayırt edebilen kişiler empatik yorgunluğun altından daha hızlı ve sağlıklı şekilde kalkabilirler. Empatik ilgi, kişiyi karşıdaki bireyle ilgili harekete geçiren bir empati türü iken duygu bulaşması yalnızca karşıdaki bireyle aynı duygu düzeyinde buluşmasını sağlar. Duygusal bulaş, bir başkasının yaşadıklarına şahit olan bireyin o kişinin o an hissettiği  duygularına paralel duygusal tepkiler verdiği bir süreçtir. 

          Ruh sağlığı uzmanı için ; işinde fark yaratma gayreti, profesyonel kimlik aidiyeti, mesleki  yeterlilik duygusu, kendini tanıma ve iç gözlem yapma, mizahın kullanımı empati yorgunluğundan koruyucu faktörler olarak sıralanabilir.

        Ruh sağlığı uzmanını koruyan bu faktörlerin yanı sıra , risk oluşturabilecek bazı unsurlar da bulunmaktadır. Ruh sağlığı uzmanının kişisel travma öyküsünün olması en büyük risk faktörüdür. Yine bir diğer risk faktörü ise bireyin mesleki öz bakımını zaman zaman ihmal etmesidir. Geçiş dönemleri, kayıplar, çatışmalar ya da diğer kişilerarası ilişkiler yardım eden bireyi empati yorgunluğuna iten diğer başlıklar arasında sayılabilir. Normalde bu değişimler tolere edilebilir düzeyde stres yaratabilir. Ancak, yukarıda değinilen diğer faktörlerle birleştiğinde bu aksaklıklar yardım edenin empati  yorgunluğu yaşamasına yol açabilir. Uykuda bozulma, kabuslar ve artmış uyarılma bireyin dikkatini, sabrını ya da odaklanma ve berrak düşünebilme becerisini azaltabilir.

         Son olarak ruh sağlığı profesyonelleri kendi empati yorgunluklarını çeşitli kişisel ve mesleki öz bakım yöntemleri ile iyileştirebilirler.  Bu yöntemlerden en önemlisi mesleki konsültasyondur. Kimi zaman mesleki konsültasyon almak zayıflık ya da yetersizlik olarak algılanabilmektedir. Fakat ikincil travma yaşamak ruh sağlığı çalışanları için sürecin doğal ve kaçınılmaz bir parçası olduğu için tam  aksine konsültasyon süreci kişinin baş etme kapasitesini artıracaktır.

Daha kapsamlı bilgi ve psikolojik yardım için lütfen ruh sağlığı uzmanınıza danışmayı ihmal etmeyiniz.

 Psikolojik Danışman

Güldane SARI

KAYNAKÇA

Dökmen Ü (2008) Sanatta ve Günlük Yaşamda İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul, Remzi Kitabevi.

Şirin M, Yurttaş A. Hemşirelik Bakımının Bedeli: Merhamet Yorgunluğu. Hemşirelik Bakımının Bedeli: Merhamet Yorgu luğu. DEUHFED 2015.

Hamilton M (2008) Compasssion fatigue: what school counsellors should know about secondary traumatic stres. The Alberta Counsellor.

Miller L (1998) Our own medicine: Traumatized psychotherapists and the stresses of doing therapy. Psychotherapy (Chic), 35: 137-146.

Yeşil A, Ergün Ü, Amasyalı C, Er F, Olgun NN, Aker AT (2010) Çalışanlar için yaşam kalitesi ölçeği Türkçe uyarlaması geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Nöropsikiyatri Arşivi, 47:111-117.